Muğla'nın Menteşe İlçesine bağlı kırsal mahalle Çiftlik'te yaklaşık 2000 dekarlık bir üretim alanına dolayısı ile mevcut 50 bin adet Antepfıstığı ağaçları, Muğla Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürlüğü'nde görevli Mühendis Halis Tepe'nin 2 yıl önce hazırlayıp Bakanlığa sunduğu proje ile hayat bulmaya hazırlanıyor.
1960 yılında; ilk olarak "Fıstık İstasyonu" adıyla kurulup, 1974 yılından günümüze kadar da "Antep Fıstığı Araştırma Enstitüsü" olarak Gaziantep ilinde faaliyetine devam eden Enstitü'den ilimize gelen uzmanlar ve o yıllarda Müdürlüğümüzde görev yapan personeller tarafından, Çiftlik'li üreticilerimizce oluşturulan Sakız Ağacı alanlarına Antep fıstığı aşılanarak, günümüzde üreticilerimiz için önemli bir gelir kaynağı olan fıstık alanları oluşturuldu. Her ne kadar Gaziantep ile özdeşleşse de ilimiz için büyük öneme sahip Antep Fıstığı alanları Menteşe İlçemize bağlı Çiftlik ve Çırpı bölgelerinde 45-50 senedir yerini korumaktadır. Fakat son 30-35 yıldır fıstık ağaçlarının ürün vermemesi ve ekonomik yükünün yüksek olması nedeniyle üreticilerin ürün vermeyen ağaç ve bahçelere bakım yapmamaları, bu alanların sönmesine sebep olmaktadır. Son yıllarda bu sorunun; Yatağan Termik Santrali'nin kurulduğu yıllara denk geldiği ve arıtma bacasından salınan gazın sebep olduğu ortaya atılan iddialar arasında. Bir diğer iddia ise 11 Mart 'ta pandemi ilan edilmesinin ardından alınan yoğun tedbirler sonucu uçak seferlerinin durdurulması ve Bodrum-Milas Havalimanından kalkış ve iniş yapan uçakların saldığı yakıt gazının sebep olduğuydu. Fakat göz ardı edilmemesi ve unutulmaması gereken bir konu var! Sera gazlarının sebep olduğu faktörler ve bunların sonucunda tüm dünya ülkelerinin karşı karşıya olduğu küresel ısınmanın sonuçlarını da yaşıyoruz.
ANTEP FISTIĞI ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜNDEN KONUYLA İLGİLİ AÇIKLAMA GELDİ
2018 yılında Muğla Tarım ve Orman İl Müdürlüğü'nün Proje hazırlık aşamasında, Antep Fıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğümüzden uzmanlarımızın katılımı ile köydeki araziler gezilerek teknik incelemeler yapıldı. Yaptığımız incelemelere iştirak eden üreticilere bahçelerinde karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri anlatıldı. Yaptığımız inceleme ve araştırmalar sonucunda fıstık bahçelerinde karşılaşılan ve fıstıkların yıllardır verimsiz olmasına sebep faktörler belirlendi. Buna göre; "Küresel ısınmadan kaynaklı yaşanan iklim değişiklikleri nedeniyle mevsim kaymaları yaşanarak, tozlaşma döneminde erkek çiçek ve dişi çiçeğin aynı zamanda açmaması, bunun sonucu olarak ta boş meyve oluşumu, hastalık etmenlerine karşı mücadelenin yanlış, eksik ya da hiç yapılmamış olması, beslenme yetersizliklerinin olması, yanlış budama yapılması ya da ağaçların hiç budanmamış olması" gözlenmiştir.
ANTEP FISTIĞI ÜRETİCİLERİNİN TALEPLERİ VAR
Muğla Tarım ve Orman İl Müdürlüğü'nün 2 yıldır Antep Fıstığı alanlarının canlandırılması ve ilimiz ekonomisine kazandırılması ile ilgili araştırmaları devam ederken, bu iddiaların gündeme gelmesi ve yıllar sonra ağaçların fıstık vermesi üreticileri heyecanlandırdı. Konuyla ilgilenen Proje Koordinatörü Halis Tepe ile birlikte, fıstık alanlarının kurulduğu ilk yıllarda emek veren, canla başla çalışıp bölgede yaşayan çiftçilere önemli bir gelir kapısı açan emektar büyüklerimizle buluştuk. O yıllarda fıstık aşılayabilmek için açılan kursa katılarak usta aşıcılık yapan 81 yaşındaki Nihat Kıntaş ile konuştuk. Nihat amca ve bölgede yaşayan 200-250 fıstık üreticisi de yıllardır süregelen fıstık kısırlığının sebebinin, Yatağan Termik Santralinin kurulmasına ve uçak yakıtlarından salınan gazın olduğuna inanıyor.
Nihat amca bizi eskilere götürüyor, başlıyor anlatmaya; "1962'lerde Gaziantep'ten gelen kişilerle aşılamaya başladık. Aşılar 3 senelik olunca meyve vermeye başladı. 1970 senesine kadar bu işler devam etti. Bütün köy istifade etti. Tonlarca Antep Fıstığı aldık. Bahçelerimizin etrafını çevirdik. Temizlik yaptık. Hayvanların zararından koruduk. 1970 senesine kadar ağaçları aşılamamız devam etti. O zamanlar fıstıktan sağladığı gelirle 7-8 büyüğümüz hacca gitti. Dönümden 500 kg ile 2000 kg arasında fıstık toplayan oldu. 10 sene çok iyi ürün aldık. Ürünümüz de boldu, gelirimiz de iyiydi. 1978 yılında Yatağan Termik Santralinin kurulmasından sonra 3-5 sene ağaçlarımızda verim düştü, seyrek seyrek oldu, sonra da tamamen kesildi. Verim olmayınca herkes bu işten soğudu. Kimse bahçesini temizlemedi, budamayı bıraktı, ağaçlar kurudu, bahçe duvarlarımız yıkıldı. Herkes fıstık bahçelerini terk etti. Ben de 1970 yılında çalışmaya Almanya'ya gittim ama burayla ilişkimi hiç kesmedim. 2005 yılında memleketime temelli geri döndüm. Fıstık olmayınca zeytin ve ceviz yetiştiriciliğine başladım. Bu sene bir baktık ki terk ettiğimiz ağaçlarımız fıstık vermeye başladı. Aslında çok zor bir iş değil. Geliri çok güzel ama bakım yapılmayınca verim randımanlı olmaz. Toplar gelirsin, soyar kurutursun al sana çuvalla para. Şimdi bizim yapmamız gereken şey ağaçlarımızı gençleştirmemiz lazım. Gençleştirme budamasından sonra hastalıklardan korumak için macun yapmak lazım. Şubat-Nisan ayları arasında bahçelerin bakımlarının yapılması gerekiyor. Bizim istediğimiz şey ağaçlarımızın tekrar canlanması için ne yapılması gerekiyorsa yapmak. Biz o ilk zamanlar fıstığın çok iyi verim verdiği dönemde olduğu gibi "Fıstık Bayramı" şenlikleri yapmak istiyoruz. Burada 5-6 sene boyunca Fıstık Bayramı yaptık biz. Türkiye'nin her yerinden insanlar gelirdi. Antep'ten tırlarla fıstıklarımızı almaya tüccarlar gelirdi. Bu sene verim fena değil. Ağaçlar % 5-10 civarında fıstık verdi. Bizim sizden istediğimiz bu alanları canlandırmak için bize destek olmanız. Benim Tarım il Müdürlüğünden bir isteğim var. Köyümüzde budama ve bakım eğitimi verilirse çok faydalı olur. Başka destekleriniz de varsa bu konuyla ilgili çok mutlu oluruz. Ayrıca burada yetiştirdiğimiz fıstık aşıları Antep'ten gelmesine rağmen aynı fıstık çıkmadı…
"Pastacılıkta çok aranılan mavi içli Antep Fıstığı bizim topraklarımızda oldu!"
Bizim yetiştirdiğimiz fıstık, toprağından mı suyundan mı bilemedik ama pastacılıkta kullanılan ve daha pahalıya satılan mavi içli fıstık oldu. Bu yüzden eskiden bizim fıstığımızı almaya hep Antep' li tüccarlar gelirdi. Bizim köyde büro bile kurdular. Fıstık bol olduğu sürece fıstıklarımızı hep tırlarla götürdüler. İnşallah eskisi gibi olur, ağaçlarımız her sene bol bol fıstık verir. Devletimizden bu konuda destek bekliyoruz" dedi.
Saylak; "Fıstık Bayramları"nı yaşatacağız!
Proje Koordinatörü Halis Tepe'den konuyla ilgili bilgiler alan Muğla Tarım ve Orman İl Müdürü Barış Saylak; "Her zaman söylüyorum, üretimin ve üretmek isteyenlerin olduğu her yerde varım. Bu bölgede 35 yıldır meyve vermeyen Antep Fıstığı alanlarımızın yeniden canlandırılması, ilimiz ve üreticilerimizin kalkınması için oldukça büyük öneme sahiptir. Biliyorsunuz sahada üreticilerle olmak ve onların sorunlarına dokunabilmek, bir parça da olsa derman olabilmek beni çok mutlu ediyor. Edindiğim bilgilere göre Çiftlik Mahallesinde Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı 1000 dekar Fıstıklık var. Enstitü ile ortak yapacağımız çalışmalarla, fıstık alanlarını tekrar canlandırıp, eski geleneklerden olan "Antepfıstığı Bayramlarını" tekrar kutlamaya başlayacağız" dedi.